BUZDOLABI TANITIM

Alm. Kühlschrank (m), Fr. Glaciere (f), İng. Refrigerator, icebox. Özel bir metodla çalışan, yiyecek ve içecekleri soğuk tutarak uzun zaman muhâfaza eden dolap. Sun’î soğuk üreticisi. Besinleri soğukta tutmanın, bunların bozulmalarını yavaşlattığı asırlardır bilinir. Soğutma tertibâtlı kamyonlar, vagonlar, gemiler, uçaklar, besinleri uzak mesâfelere tâze olarak ulaştırabilmektedir. Besin işleme fabrikalarında dev soğutucular  kullanılmaktadır .

Soğutma ile, buz üretilmekte, havanın elverişli olmadığı  yer  ve zamanlarda sun’î kar bile yapılabilmektedir. Kısaca, soğutucular hayâtımızın bir  parçası  olmuştur. Kışın dağlarda , çukurlarda kar biriktirmek, sonra bunu evlerde soğutucu olarak  kullanmak devri, modern soğutucular veya bugünkü adıyla buzdolapları ile kapanmıştır. 

Temel prensipleri: Soğutma,  ısının  bir  yerden  başka bir  yere  aktarılması demektir. Soğuk,  ısının  kaybedilmesidir. Cisimden ne kadar çok ısı çekilirse, alınırsa, cisim o kadar soğuk olur. Isı sıcaktan soğuğa kendiliğinden akarken, tersine akış kendi kendine olmaz. Soğutma yapabilmek, akışı tersine döndürmek için enerji lâzımdır. Soğutmanın en basit yolu, kendisi bir enerji deposu olan bir kalıp buz  kullanmaktır . Su , buz hâline getirilirken, enerji  kullanılmış  ve bu enerji buzda saklı kalmıştır. Buz, etraftaki ısıyı kendine alıp erirken  su  hâline gelir.

Isıyı çekmenin başka bir yolu  buharlaşmayı   sağlamaktır . Sıcak bir  günde  insanı serinleten, vücuttaki terin  buharlaşmasıdır . Ter  buharlaşırken  etraftan ve vücuttan ısı alarak insanı serinletir. Bu işlem soğutucuların, buzdolaplarının temel  çalışma prensibidir.

Soğutucu nasıl çalışır? Soğutucuda  buharlaşan   su  değil,  sıvı  hâlden gaz hâle ve gaz hâlden  sıvı  hâle dönüşebilen özel kimyevî bir maddedir. Buna soğutucu denir. Bu madde, soğutucu içinde üç ünite arasında dolaştırılır.  Buharlaştırıcı  (evaporatör), kompresör ve yoğunlaştırıcı (kondenser). Kompresör, soğutucuyu sistem içinde dolaştıran bir pompadır. Elektrik (veya ısı) enerjisini  kullanan  da budur. İnce bir borudan ibâret olan  buharlaştırıcıya  gelen soğutucu  sıvı , burada birden genişler, buharlaşır  ve ısı alarak  buharlaştırıcıyı  soğutur. Bu kısım dolap içinde olduğundan dolap soğutulmuş olur. Isıyı almış olan soğutucu gaz, daha sonra kompresöre giderek sıkıştırılır ve kondenserde yoğunlaştırılır. Kondenser dolabın dışındadır ve yoğunlaşma ile ortaya çıkan ısı dış havaya atılmış olur. Isısı atılmış gaz daha sonra tekrar buharlaştırıcıya  giderek  yeniden  soğutmada  kullanılır .

Absorbsiyonlu soğutma: Bâzı buzdolaplarında hareket eden bir kısım yoktur. Buharlaşma  ve yoğunlaşma işlemlerinde ısı (ekseriyâ bir gaz alevi)  kullanılır . Absorbsiyonlu soğutucular elektriğin olmadığı veya pahalı olduğu uzak köşelerde kullanılır .

Termoelektrik soğutma: Bu sistemler, farklı metallerin, gerilim tatbikiyle birleşme noktalarında soğutma meydana getirmeleri prensibine dayanır. Laboratuvar seviyesinden ticârî sahaya geçmesini engelleyen faktörler, yeterli soğutma kapasitesine ulaşılamaması ve oldukça pahalı olmasıdır. İleride bu engeller aşıldığında kullanma  sahası yaygınlaşabilir. 

Kaynak: Rehber Ansiklopedisi